Djivêye des foroms di Berdelaedjes Berdelaedjes
Forom di berdelaedjes e walon, so tot l' minme ké sudjet
 
 FAQFAQ   CweriCweri   Djivêye des mimbesDjivêye des mimbes   Groupes d' uzeusGroupes d' uzeus   Si fé mimbeSi fé mimbe 
 ProfilProfil   Lére les messaedjes privésLére les messaedjes privés   S' elodjîS' elodjî 

Djozé amon les Flaminds

 
Sicrire on novea sudjet   Responde å sudjet    Djivêye des foroms di Berdelaedjes -> Berdelaedjes
Vey sudjet di dvant :: Vey sudjet shuvant  
Oteur Messaedje
lucyin



Date d' arivêye: 2005-07-07
Messaedjes: 3661
Eplaeçmint: Sidi Smayil, Marok

MessaedjeDate: mår 18 may, 2010 22:35:42    Sudjet: Djozé amon les Flaminds Responde tot citant

Pa-padzo voci l’ pus gros di c’ki lzeû a dit èt comint. Mins si vos volèz dimander à Kevin De Laet c’k’on lî è nn’ a dit, à li, èt s’ n’ idêye, da li…

Gooiedag aan allemaal,
Amaï, amaï, voor wat ben ik hier !

Ik denk dat U goed eeten en goed gedrank hebben, zo als wij in het uur van dutjes, middag slaap, zijn, ik bede voor geen te hoog lach achieten…
Degeene wie zal mij luisteren moeten respecteeren de slaapers.. hetzelfde voor snorken…

Dank bij voorbaat

Ja, ik ben hier voor op mijn moedertaal praaten
En ik wil probeeren dat te doen… juist in het moedertaal van mijn gruutvader …

Mijn moedertaal is het van mijne geboren grond : het waalse.

Maar mijn bompa, gelijk mijne boma, van Tremelo was…

Zoals een grûût andeel menschen en vrouwen (de Derijck, Opdebeek, Vedts, Groyne, enz.) van het regioen (Tremelo, Keerbergen, Rijmenan) hij was in Wallonia gekomen voor te werken …in de koolmijnen … gelijk mijn andere en waalse bompa.

De tweede van hun beroep zijn gestorven… gelijk mijn vader, long et harte ziechte. Ik heb nog in mijnen ooren de twee te zamen babeleeren in hun werktaal = het waal !

Ja, zeker niet in fransch : in het waal !

In deze tijd, niet zo oud, voor de beide, fransch niet het taal van alle dagen was… Franse was een taal voor in school te geleeren… na 1914 (voor mijnen vader en moeders) !

En twelve jaar was het einde voor het gemeene volk om in school gaan…

Het was iets anders, een diferent ding voor burgers… en voor hem – in de twee paarten van Belgie- Franse het taal van de fijnste, van de meesters was….

Maar, vergeet dat niet, in het vlomse paart, er was vlaamse schoolen met vlaamse schoolboeken… In Wallonia, wie heeft zoe iets ooit gezien ? Nooit ! er was geen school om waal te leeren ! En nu, gij denken dat is beter ?

Mijn vader, in Tamines geboren, heeft in het keuken het vlaams van zijn ouders geleeren, het fransch in school… en aan op werkplaats, ook met zijn vrienden, het waalse taal !

Zijn frans was zeer goed, gelijk, voor mij, zijn waal… maar zijn vloms was juist een boerentaal, een tongval, het platspreken van Tremelo…

Zo, spijtig voor mij, zijn help, wanneer ik was in school… een nieteloosheid

Gij begreepen, waarom heb ik, nu, een zo goed bemettiging van het algemeen beschaafd nederland…

Ik hoor uwe vraagen, en wat met het waalse taal ?

Wel, het is een echte oude taal.. Zoals onze zinger Julos Beaucarne zegt : « is het Latijn gekomt bij voet van de oude tijd ! »

Wanneer Gij vind in een woordenboek « oude frans », gij moet « roman » lezen. En in het « roman », er zijn veel woorden nog in gebruik nu in het waal !!

Kijk in de oudest geschrift : in « le serment des Strasbourg» (843) gelijk in « La cantilene de Sainte Eulalie » (-+880)

In 1830, na het revolutie tegen de Hollanders, in Belgie juist een minoriteit een stemrecht heb. De burgers !

In vlaanderen gelijk in Walonia, zij was gefranciseerd sedert lange tijd. Zo in het Parlement, zij was alle franstaliger.

En de facto, Belgie was een franstaliger land met vlomse boerentaalen in het Noord en Walse platespreeken in het Zuid.

Het was niet een wil van het populatie, juist een feit ! Een wil van de eigen dirigeante –hedels en burgers- van Vlaanderen als van Wallonia !

Wanneer vlaams is in officieel gebruik sinds 1873, voor het rechtspreken, 1878, in de administratie, 1883, in de middelbare school, 1889, in de legislatieve, enz.. waar is het waalse taal ?

In deze tijden, juist in werkplaats, familie, vrienden…. Nooit van nooit in het publiek leven !

Nu, het is nog hetzelfde !

Juist, in 1856, het creatie van de « Société liégeoise de littérature wallonne », welsgracht voor taal en traditie, 1889, ook in Luik, la Société de folklore wallon, van 1893 tot 1914, het publicatie « Wallonia », ook in Namen een andere « l’ Arsouye » en, in fine, in 1899, Jules Feller met een spelkunst, een rechtschrijving.

Maar nooit van nooit een wil voor een officieel gebruik van onze waalse taal.

In 1914, oorlog is daar. Fransche beveelen, zijn ook « hetzelfde » voor de waalse soldaten niet meer gescholarizeerd in het fransche taal dan de vlomse soldaten !!!

Gij moet niet vergeeten : « Het is alleen maar in 1914 dat de school verplicht van 6 tot 14 jaar werd ingesteld»

In 1920, voor Wallonia, 76 percent van de vreederechters kan verstaan het waalse taal, 62 percent kan het spreeken.

En achter, voor ons, het was streng verboten om waal te spreeken, in het school, maar ook in publiek…

Nu nog eens, voor de oude, wanneer zij niet gij goed gekent, aan een kwestie in het waal hun aantwoord in het frans zal zijn.

In de schoolboeken, waar zijn de realisatie van de copermannen van Dinant, Hugo d’ Oignies, Roland de Lassus, Guillaume Lekeu, Rennequin Sualem, de waelensmids in Sweden, Adolf Sax, enz ?

In 1932, de waelen zijn nog geconfronteert aan het studie van franse. Zij zijn tweetaliggers (fransch en boerentaal) zoals de vlaamingen !

Dan drietaalig worden i Walonia ? En er is dan nog geen ABN !

Mijn mama heeft geprobeerd het Nederlands te leeren maar zij werd niet in het dorp van bompa begrepen. Zoals zij hadden zij gemakkelijker in het fransch te spreeken…wat gelooft u dat zij deed?

Vergeet niet, sinds eeuwe het frans was in gebruik hier in Antwerpen, gelijk in Gent of Brugge en in het ganze Vlaanderen…
Niet in W.

Vandaag, ga op internet, gij zal veel dingen in het waal vinden… maar in het alle dag leven u moet veel zoeken !

Juist, een kleine vensters, sinds een maand in een dagblad… een maal per week, in « Vers l’ Avenir », maar alleen in het luxemburger editie…

Wij zijn aan de einde van mijn speetch… Gelijk aan gij ik ben doodmoe… van deze oefening… in 70 jaaren het is voor mij het eerste keer voor een zoo lang babbeleeren in vloms en ik heb gewerkt voor de geillustreerde pers (panorama), Zondagmoren, Het Belang van Limburg en ook met de BRT !...

Voor andere dingen zoek, met google, voor « rabulets »… maar alles is in het waalse taal !

Met veel danken aan mijn oude Callewaerts !
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.
Rivni al copete
Vey li profil di l' uzeu Evoyî on messaedje privé Evoyî èn emile Viziter l' waibe di l' uzeu Jabber
lucyin



Date d' arivêye: 2005-07-07
Messaedjes: 3661
Eplaeçmint: Sidi Smayil, Marok

MessaedjeDate: mår 18 may, 2010 22:54:04    Sudjet: Responde tot citant

Dj' a-st emilé a Kevin, li djonne ome k' aveut stî vnou å raploû d' Nameur, po lyi dmander on ptit conte-rindou.
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.


Candjî pol dierin côp pa lucyin, li mår 18 may, 2010 23:23:37; candjî 2 feyes
Rivni al copete
Vey li profil di l' uzeu Evoyî on messaedje privé Evoyî èn emile Viziter l' waibe di l' uzeu Jabber
lucyin



Date d' arivêye: 2005-07-07
Messaedjes: 3661
Eplaeçmint: Sidi Smayil, Marok

MessaedjeDate: mår 18 may, 2010 23:03:17    Sudjet: Responde tot citant

I gn’a wêre, i m’ a stî doné d’ aler à Antwerpen cåzer do walon amon ène soce d’ èspérantisses. Bén èchu, c’ djoû-là lès trins n’ rolîne k’ a leû åje èt s’ djoker à chake station.

Todi èsse-t-i, k’ arivé à place, dj’a vèyu dès grands tåvlas clapés dissu lès meurs. I donîne dèdjà tos lès djondants èt pondants dès lîdjwè, nameurwè, gåmès, chti, evnd. Avou minme dèl réclame po l’ Rantoele, si rfondu èt l’ Walo-Tux.

M’ faléve-t-i djouwer lès papegayes èt ridobler tot ?

Dji n’ l’ a nén fait, dji lzeû a èspliké, dins l’ linwaedje di m’ tayon flamind, ki l’ moedertaal da mi èstéve li walon. Ki l’ walon a stî li linwaedje di tos lès djoûs èt nén l’ françès èteûre mès deus grands-péres, li cî d’ Tremelo èt l’ cî d’ Cînè.

K’ è 1830, lès mwinrneus do payi Beldjike djôzîne è l’ Flande, tot come è l’ Walonîye, li françwès : on diplomatike linwaedje.

K’ è 1914, dins lès trantchées, si lès ordes èstîne doné è françès, c’ èstéve èto la « minme chôze », « hetzelfe », « tot parey » po l’ simpe soudârd walon. Li peûpe n’ î èstéve nén d’ pus sicolé d’ on costé ki d’ l’ ôte.

Li sicolaedje –oblidjî di 6 à 14 ans (èt co, sovént nén pus lon k’ 12- n’ a comincî k’ è 1914.

Ki si l’ flamind èstéve oficîrmint d’ uzaedje dins lès tribunås, dispû 1873,
dins l’ administrâcion dispû1883 èt dins lès sicoles dispû 1889, nos nos ratindans co po l’ walon !

K’ è 1932, c’ èst ptète paski, nos, nos comincîne à pwinne à tot l’ monde aprinde li françès èt insi divnu dès bilinwes k’ on n’ a nén volu s’ mète dins l’ minme tins au flamind (ki n’ èstéve nén co ABN !). Dèdjà, ki dins l’ tins lès Zolandès avîne volu nos î oblidjî…

Ki l’ anoyeû èst co, di nos djoûs, di n’ wêre trover dins lès lîves di scole tos c’ki dès walons ont fait dins lès sièkes passés : rén dissu lès de Lassus, Rennequin Sualem, Sax, copères di Dinant, ovreûs do fièr èbagués è l’ Suwèdes, evnd…

Èt po cki èst d’ l’oficîr uzaedje do walon audjourdu, n’ èst-ce nén co todi bèrnike ? Èt lès scoles, èwou sont-èles ?…

Dji lzeû a éto bén fait comprinde ki dès mots d’ nosse walon d’ asteûre èstîne dins lès pus vîs sicrîts tècses (dins lès ans 800) k’ on n’ î trove nén ène brokète do françès èt ki c’ èst don ène grosse bièstrîye kand on tchante ki nos cauzans on patwès françès…

Po fini, is ont polu schoûter « Lès ouy di m’man » da Arno-Matic èt insi d’ kwè oye èt voye k’ nos èstant dovièts à cki vént d’ ôte pau ;-)

A m’ n’ idêye, is ont shèné awè compri m’ broubèladje. Si onk dissu dîj avéve sovént on ptit sorîre dissu sès lèbes dji n’ sé nén bén si c’ èstéve di contintemint odobén po s’ foute. Deus dsu dîj s’ ont dit bén contints èt décidés à d’ aler rider dissu l’ arincrin èt voye c’ki s’ î passe dins nosse linwaedje. (Come di djusse, dji lzeû a sititchî k’ avou « rabulets » i-z-avîne di kwè s’ bén rafiyî.)

Mia, is vont minme lîre li lîve da Michel Quevit « Flandre-Wallonie, quelle solidarité ? »

Rén k’ po çoulà dji seû contint d’ î awè stî.
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.
Rivni al copete
Vey li profil di l' uzeu Evoyî on messaedje privé Evoyî èn emile Viziter l' waibe di l' uzeu Jabber
djozewal



Date d' arivêye: 2005-07-01
Messaedjes: 307
Eplaeçmint: bagué !

MessaedjeDate: mie 19 may, 2010 16:42:20    Sudjet: Responde tot citant

Dj' a rinoncî à lzeû djôzer d' ça :
http://www.larevuetoudi.org/fr/story/la-loi-flamande-du-nombre-122-ans

Après tot dji n' aléve nén (co ?) taper l' tchèt dins lès pouyes...

Waï, oyi, dj' a roviyî d' dîre : I gn' avéve deus plaeces.
Come dins l' tins, l' "bèle" avou di pus d' cint èspérantisses choûteus. Dins li ptite, po l' walon, ène pitite dîjène di djins !
Adon, po cki èst d'l' "aucintaedje", i n' vos faut nén vos î fiyî, lès optimisses mètus à pårt, po criyî "au mirake".
Tot d' minme, s' is n' m' ont nén minti, i nd'a ki vont éto lîre "Wallonie, Terre Promise".
Rivni al copete
Vey li profil di l' uzeu Evoyî on messaedje privé Viziter l' waibe di l' uzeu Jabber
lucyin



Date d' arivêye: 2005-07-07
Messaedjes: 3661
Eplaeçmint: Sidi Smayil, Marok

MessaedjeDate: mie 26 may, 2010 20:32:37    Sudjet: Responde tot citant

Citåcion:

Op 18-mei-10, om 22:57 heeft Mahin Lucien het volgende geschreven:

Ontmoeting met José Schoovaerts

> Hoe was het ?
>
> Wat was het doel van de ontmoeting ?
>
> De spitch is in onze waalstalig forum "berdelaedjes"
>
> Kun je mij een kleine compte-rendu schrijven voor onze magazine "Li Rantoele" ?

Hallo,

verontschuldiging voor 't late antwoord, het was heel druk in de week na het congres.

Wij organiseerden een congres voor Esperantisten in de Benelux. Op vrijdag was er een talenfestival in Antwerpen, voor een open publiek, over de talenrijkdom in de Benelux. Er waren voordrachten over: Fries, Limburgs, Waals, Picardisch, Luxemburgs en ook anderen werden kort voorgesteld. Er waren voordrachten in Esperanto (van het congres) en ook kleinere voordrachten in Nederlands, voor mensen in en rond Antwerpen.

Waals kwam twee keer aan bod: Germain Pirlot sprak over Waals in het Esperanto, met aandacht voor taalkundige aspecten en voorbeelden van Waalse literatuur en poëzie, die ook in Esperanto werd vertaald. José Schoovaerts sprak (in Nederlands) meer over de geschiedenis en de sociologische aspecten van het Waals, het gebruik ervan, taalstrijd enzovoort.

Het was de eerste keer dat we zoiets organiseerden rond streektalen in de Benelux, misschien zullen we er in de toekomst nog organiseren (beter voorbereid met de ervaringen die we nu hebben). In Leuven worden wel al enkele jaren talenfestivals georganiseerd (http://talenfestival.be/nl.html), maar daar zijn nog geen streektalen van de Benelux aan bod gekomen. Uiteraard kan dat nog komen.

Groeten,
Kevin
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.
Rivni al copete
Vey li profil di l' uzeu Evoyî on messaedje privé Evoyî èn emile Viziter l' waibe di l' uzeu Jabber
djozewal



Date d' arivêye: 2005-07-01
Messaedjes: 307
Eplaeçmint: bagué !

MessaedjeDate: dju 27 may, 2010 8:40:40    Sudjet: Responde tot citant

Germain Pirlot sprak over Waals in het Esperanto,
Citåcion:


L' pus drole c' èst k' rén n' m' ènn' a stî dit !
Prumêre novèle !!
Rivni al copete
Vey li profil di l' uzeu Evoyî on messaedje privé Viziter l' waibe di l' uzeu Jabber
Mostrer les messaedjes des dierin(ne)s:   
Sicrire on novea sudjet   Responde å sudjet    Djivêye des foroms di Berdelaedjes -> Berdelaedjes Totes les eures sont a GMT + 2 eures
Pådje 1 so 1

 
Potchî a:  
Vos n' poloz nén enonder des noveas sudjets dins ç' forom ci
Vos n' poloz nén responde a des sudjets k' i gn a dins ç' forom ci
Vos n' poloz nén candjî vos messaedjes dins ç' forom ci
Vos n' poloz nén disfacer vos messaedjes dins ç' forom ci
Vos n' poloz nén vôter dins les ploncaedjes di ç' forom ci


Powered by phpBB © 2001 phpBB Group