Berdelaedjes

[Scribus electronicus]

FOUWÊYE/FOUWAYE (tire, raece, famile)

#* Nos estans bons, francs et lwèyås, exhous del fene fowaye* di Lîdje. {{s|JHau|Quatre dialogues de paysans (1631-1636)}}
#* « Coula, c’ est des rovioûles ». Ene bele afwaire ! I våt mî çoula k’ ene djambe cassêye !... Tote li fouwêye l’ a-st avou, les rovioûles – sins conter Noeret, come di bén d’ djusse. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.11}}
#*{{lang|wa-fel|Il aveût stu à Lîdje avoû* tote li hôt’lêye des signeûrs d’Ardène: Li sîr Bièrtrand d’Sèdj’vå, ses cusins d’Florzé (...), francs lurons qu inmît dè flahî dè stoc, po l’glwére di leû fouwêye}} {{s|JMign|"Li Payîs des Sotês", 1926, p. 31}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Pablo Saratxaga]

[Pablo Saratxaga]

[Pablo Saratxaga]

Kékès idêyes po ces mots ci:

* flîtchteû => motoit "flitchtoe" ? (flitchî + -oe =~ fr:catapulte)
* keûlance => ça sereut rfondou purade "coeyance", come li restant del famile
* gaspoye => caspoye
* difennêye => d(i)finêye; p.p. do viebe d(i)finer
* Et dishov’yît => "et discovrît" (li viebe "discovri" a des disfondowes "dihovri, dis'hovri")
* esse di trope => dji pinse ki c' est djusse "esse di trop" (avou oyåve cossoune al fén); amon les pôves, les efants sont di trop => les pôves ont trop d' efants, i n' è savèt cwè ndè fé.
* êrive => rifondou "erive" (minme prononçaedje; rîle do rfondou ki pa dvant R les voyales e, i, ou, u sont longowes sins mezåjhe di scrire on tchapea (come "cir, bire, cour, boure, cur,..." li scrijhaedje "er" n' est nén foirt corant, paski sovint c' est des "air", mins nén cial). dji contéve k' il esteut ddja dins l' DTW (dji l' a ddja léjhou sacwants côps), dji l' mete.
* afloyî =>dji pinse ki c' est ene disfondowe di "afroyî"
* les cwate fetenes e l' air => ene disfondowe di "fotene" motoit ? (ou co ene flotche d' imprimaedje o/e)
* sol hawea => on hawea c' est ene usteye (ene sôre di hawe); li ratourneure "(magnî, boere) sol hawea" vôreut dire magnî ou boere sins s' dispårti d' ses usteyes, dj' ô bén al rade, sins cåzu s' arester d' ovrer.
* si discråwer => li contråve di s' rascråwer, dj' ô bén, si saetchî foû des rascråwes
* kivâceies => si l' mot a stî scrît avou "â", djel rifondreut purade "kivåsseyes", dj' ô bén, avou tot plin des "vås"
* recrire => corespond å francès "récrier", dj' ô bén si laminter tot tapant l' fåte so ene sakî
* del frisse (gote) => c' est ene ratourneure foirt corante po do peket; dji n' sai nén did wice ki ça vént.
* fåcî => disfondowe di "fåtchî", côper avou ene "få" ou ene "fåceye".
* diskêukêye => motoit ene flotche d' imprimaedje po diskeûhêye (sovint dins les vîs lives, les "h" et "k" sont foirt rshonnants); oyi, e rfondou c' est "discoejheye" ; et dji pinse ki l' omrin est avou -î ( -î/-êye, ou -î/-éye, c' est ene des disfondowes di -î/-eye)
* djèrbayes => si c' est bén scrît avou "dj" et nén "j", dji direut k' c' est on forcoridjaedje j -> dj po "jèrbayes, jèrbêyes" (rifondou "yerbêyes")
* chègne (tchègn) -> tchén motoit bén?

[Scribus electronicus]

AVEUR BON SIGNEUR (si rafiyî, aveur bon)

#* Et-z aveut on bon signeur do vey vini l' fiesse ! {{s-rif|JMign|"Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.18}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Scribus electronicus]

FIYETE (feye ki djouwéve on rôle divins l' cråmignon)

#* On s' rashonnéve des samwinnes a l' avance ; après on meteut e boûsse ; on tchoezixheut li moenneu do cråmignon k' esteut sovint l' pus spitant del binde ; on tchoezixheut li fiyète* k' esteut l' pus bele crapåde del rowe.{{s-rif|JMign|"Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.18}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Scribus electronicus]

GÅY-MOUSSÎ

#* C' est l' fiesse. Tot l' monde est gåy-moussî. {{s-rif|JMign|"Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.19}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Scribus electronicus]

KILETCHÏ

#* I les vént vey et les deus tchéns el kiletchèt tot. {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.16}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Scribus electronicus]

SPOYE (spoûle ?)

#* On fi ki loftêye del linwe, et des dints, et del gueuye, et des pates di dvant, å mitan do schårdé cramoe toplin di spoyes*, di crompires et d’ oxheas… {{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.9}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Scribus electronicus]

SPROGNÎ FOÛ criyî al volêye ?

#* « Del diele ! » breyèt i les troes halcrosses meubes…</br> »A cénk çanses li saeyea ! » si sprogne* t ele li mame tote foû… come s’ ele raetchive si dierin peumon.{{s-rif|AXhi| « Boule-di-Gôme », 1912, p.12}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Scribus electronicus]

POL COUCOU (al vude ?)

#* Mågré m’ trawêye boursete et m’ schoyowe marone, dji prinda m’ coraedje a deus mwins po sayî d’ wangnî l’ pårt ; dj’ a corou, dj’ a trimé, dj’ a sofrou, mins ç’ fourit pol coucou. {{s-rif|JMign| « Li tchèsturlinne dèl Bèle Rotche, 1922, p.19}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[Scribus electronicus]

FINNE (fayène ?)

#* Ci n’ est nén ki l’ walon soeye crås, mins l’ finne* ni lyi va nén må. {{s-rif|AXhi| « Bwègnes mèssèdjes » (1905), p.8}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje