Berdelaedjes

[lucyin]

I fåreut rashonner les bates di dvizes cial. Dji pretche todi po ene cawete -ye, ki rascovreut les -he & -che di Lidje Årdene.

Metans po "boure": i fåt k' ça bouye (Transene: k' ça boûche)

Asteure, e codjowoe : i fåt k' ça bole (des codjowaedje Gilliard).
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.

[lucyin]

Sol fi del sinteze di pårlaedje:

Fåreut rituzer mi idêye di prinde purade les sudjonctifs prezintrece des viebes avou infinitif avou l' cawete -re, a môde di fwaiye, doeye, åye, soeye

=> fåt k' i shuye / shuve
=> fåt k' i luye li solea ene grosse djournêye po rsouwer les covtoes (c' est ç' viebe la, trové insi dins ene tchanson da Jesebel, scrijhaedje da André Gauditiaubois ki m' a shoflé des pouces e mi oraye.)
=> fåt k' ele s' aduye a doirmi tote seule
=> fåt k' i si cduye a môde di djin
=> fåt k' dji cuye les såcisses sol tocoe.

Les U sont longs -uye = [y:j] u ujhe = [y:ç], come divant totes les vuzlêyès cossounes, R et Y (rîle Mahin). Po U, on n' a nén l' rujhe des betchetes avou i- come avou I.

[lucyin]

Oufti ! gn a èn årtike ALW avou "k' i plouye" (li cogne avou -ye mi shonne li pus lådje oyowe).

https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=3&alw_page=96
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.

[lucyin]

RîLE (discovrowe å raploû do 4 di may 2025)

Divant, loukîz todi a :

https://wa.wikipedia.org/wiki/Atuze_Sarachaga_des_troes_bodjes_di_codjowaedje

Çoula rote po tos les viebes :

* si l' bodje B finixh avou voyale, eyet l' bodje C avou cossoune (ôte ki -xh ou -jh)
* adon pol suddjonctif singulî i gn a on dobe codjowaedje :

a) C- + -e (moya e)
b) B- + -xhe (prononcî -ye a des plaeces k' i gn a)
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.

[lucyin]

Egzimpes:

* boure (li bodje B=boû, C=bol-) => dobe codjowaedje: i fåt k' ça bole / k' ça boûxhe
* moure (rimoure,...) (B=moû, C=mol) => dobe cdj. ki dj' mole / ki dj' moûxhe deus saetchs d' avoenne.
* ploure, aploure (B=ploû, C=plouv) => dobe cdj.: i n' fåt nén k' i plouve / k' i ploûxhe sol bouwêye
* clôre (B=clô, C=cloy) => dobe codj.: divant k' ça n' cloye / ki ça n' clôxhe
* vini (B=vén, C=vegn) => dobe codj.: i fåt k' i vegne / k' i vénxhe
* diveur (B=doe, C=doev) => dobe cdj.: i n' fåt nén ki dj' doeve / ki dj' doexhe miner del nute. (note: cogne "duxhe" a rsaetchî come viye rifondowe; rascovrowe asteure pa "doexhe" k' est erîlé)
* aporçure, conçure,.. (B=aporçû, C=aporçuv) => dobe codj. k' il aporçuve / k' il aporûxhe
* tchaire, braire (B=tchai, C=tchaiy) => dobe codj. k' i tchaiye / k' i tchaixhe
* leyî / laire (B=lai, C=laiy) => i n' fåt nén k' i laiye / k' i laixhe toumer çoula
* traire (atraire, distraire,...) (B=trai, C=traiy) => i n' fåt nén k' i s' distraiye / k' i s' distraixhe

Mins:

* cure : li bodje B=cû-, C=cujh- (finit pa -jh) => on seu suddjonctif (sol bodje C) => ki ça cujhe
* shure : (B=shû, C=shujh/shuv) => on seu suddjonctif =>i fåt ki ça shujhe les mwaissès rîles (paski nén mezåjhe d' aveur ene doblete -jhe/-xhe)
* lure (come cure) (B=lû, C=lujh) => k' i lujhe
* dure (kidure, adure,...) (B=dû, C=dujh) => k' i dujhe
* fure, efure (B=fû, C=fûxh) => k' i fûxhe
* plaire (B=plai, C=plaijh) => i fåt k' ça m' plaijhe


Po des viebes vormint disrîlés, on pout eto radjouter, cwand end a, ces cognes la :
* aveur : k' i våye / k' i vaxhe
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.