Berdelaedjes

[lucyin]

* les sinses di brûtiaedje (come les moxhes al låme e-n on djonnea) => samer, samter
* les sinses a vey avou l' schome (chume... houme, chame, same) (sins prôpe et imådjrece) => schoumer, schoumter.

Les deus mots s' ont maxhî a Lidje.
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.

[lucyin]

les codjowaedjes di "samter" & "schoumter" = codjowaedje "tchicter" (ele samtêye tote li djournêye; li bire shoumtêye).
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.

[Scribus electronicus]

Sorlon Haust same a-st ene etimolodjeye pår diferinne di home (schome).

Tayon-bodje mîtrin neyerlandès * "schūme" (minme sinse), lu-minme tayon-bodje vî vî tîxhon * «skūmaz» (minme sinse).

Bodje tîxhon « sāne » ‎(« crinme »), adon racuzinåve avou l' almand « seim », l' almand « sahne » l' neyerlandès « zeem », l' neyerlandès « zaan »

Wice sont vos sourdants ?
[/i]
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje

[lucyin]

les disfondowes des deus s' maxhèt. (loukîz eto "chamter")

https://dtw.walon.org/index.php?id=6606

Dji n' voe nole rapoirt inte del crinme et del schome. L' etimolodjeye n' est nén ene syince, mins ene apriyesse. Haust n' av nén totes les disfondowes divant les ouys.

Come po "xhalé" <-> houlé, halene <-> houline, li -a- d' Vervî vént replaecî on mwaisse -ou- di Lidje. Après: ch -> s come dins les suddjonctifs, paski ça fwait "pus francès" (k' i fahe => k' i fasse).

Mins dji di ça et dji n' di rén.

Gn a pont d' avance di wårder deus mots pol minme sacwè:

samer = fr essaimer => samrou (foirt corant), samter (disfondowe "chamter").
schoumer = fr. mousser (disfondowe Lidje-Vervî : samer)
semer [sèmer]= fr. semer (disfondowe Årdene nonnrece : samer)

Po "chamter", dji vén djusse di comprinde l' etimolodjeye avou l' ALW "faire déguerpir" https://alw.uliege.be/alw/?alw_volume=17&alw_page=206
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.

[Scribus electronicus]

Dji pinséve ki dj' pôreu åjheymint responde a må do m' rinde conte k' i gn aveut drî ç' kimaxhaedje deus kesses di rfondaedje diferinnes
Vola ene vraiye kimelêye håsplêye.
Dji dmandreu bén a Pablo do cweri après d' ôtès ortografeyes divins tos ses ptits motîs.


Dj' a todi les pinses d' aveur råjhon, mins dji croe aveur compris pocwè vs avoz mari.

I. Tayon-bodje tîxhon SĀNE (crinme) racuzinåve avou les bodjes tîxhons (zeem, seime, sahne)

A) SAM

Sustantif : shame (schome)

[lucyin]

Oyi, ça s' tént.

Adon, on pôreut:

1. aveuri li sinonimeye «samer = fé del same» avou «schoumer = fé del schome».

(li crinme, dins m' tiesse, c' est li spesse pea ki monte sol laecea cwand on l' lait tchåfer tot doûçmint et lontins; dj' endè magnive tos les djoûs dins m' brijheye; dji n' pinséve nén a del crinme batowe).

=> vos ploz rmete samer come rifondowe dins l' Wiccionaire + 1 seu "samer" e wa-fel, li disfondowe di "semer".

2. mete "samer = schoumer" come rifondowe dins l' DTW.

3. atåvler ene novele rifondowe "shamter" po "aler rade" (ki "disbrouyreut" li "ch" di "chamter").
_________________
Li ci ki n' a k' on toû n' vike k' on djoû.

[Pablo Saratxaga]

I m' a falou on tins po comprinde;
paski por mi "samer" c' est djusse çou k' les moxhes al lâme fijhèt;
c' est l' prumî côp ki dj' voe "samer" po fé del bire fé del schome.

Ca shonne esse foirt coinrece (on nel trouve k' a Vervî; a costé di "home", mins, d' après les egzimpes, avou on sinse pus stroet (del schome di bire)

Si ça vént do tîxhon "seim", adon i gn a deus "same" et deus "samer" diferins, a dispârti.

1.
Ces "same, samer", ni sont nén des disfondowes di "schome, schoumer" (ki leu-z etimolodjeye est l' minme ki fr:écume, es:espume, it:spuma; bodje latén, pinse dju) mins purade èn epront do tîxhon (ki n' est eployî, come di djusse, k' ezès limotches avou les payis tîxhon-câzants... et po câzer del bire)
=> rifonde avou sam- mins bén ndè fé des intrpeyes diferinnes do 2.
=> rissaetchî les sam- des disfondowes di schome/schoumer

2.
"same, samer, samroû", c' est co èn ôte bodje (li minme ki fr:éssaim, es:enjambro, it:sciame)
=> rifonde avou sam- ; mins bén ndè fé des intrpeyes diferinnes do 1.

3.
Po l' sinse "aler rade"; minme s' i vént etimolodjicmint do ci cial â dzeu, li sinse a candjî, et les prononçaedjes /ch/ sont foirt lâdje sipârdous.

Si l' prononçaedje chamter/samter shût l' ci do betchfessî "sh" (eg: shijhe, shure,...) adon on pôreut, po ci sinse la, rifonde "shamter"; ôtrumint ça dvreut esse "chamter", li pus lâdje oyowe.

[Scribus electronicus]

Tot bén pezé, ki ns acoirdans sol discramiaedje di same (schome) & same (djonnea) tot fén parey ki shamter al plaece di chamter.

I fåt motoit eco djusse loukî s' on rfond same ou shame a cåze del disfondowe do walon d' Nivele chame.


==== {{H|ortografeyes}} ====
{{Orto
<!-- shame -->
| chame = O4 <!-- diferin di èscume -->
| sam = E89,E203 <!-- diferin di home -->
| same = E1,E165,E170, G201 p. 137
}}
_________________
Araedjî waloneu prete a rvindjî si mancî lingaedje